به گزارش مشرق، ماه مبارک رمضان ماه بهار قرآن است. ماهی که در آن قرآن به صورت کامل بر قلب پیامبر اسلام (ص) نازل شده است. قرآنی که کلام خداوند بوده و به باور مسلمین تحریفی در آن صورت نگرفته و بدون تغییر به دست ما رسیده است. این کتاب آسمانی به زبان عربی است، زیرا زبان مردمی که پیامبر اسلام در آنجا مبعوث شده عربی بوده. برای دیگر ملت‌ها با زبان‌های دیگر نیاز به ترجمه دارد مگر این‌که خواننده به زبان عربی تسلط داشته باشد. از این رو برای دیگر مشتاقان به کلام وحی ترجمه امری است ضروری تا بتوان معنا و فحوای کلام الهی را درک کنند. حالا به بهانه آغاز ماه مبارک رمضان و افزایش رجوع به این کتاب آسمانی در نظر داریم تعدادی از ترجمه‌هایی که بیشتر مورد توجه فارسی‌زبانان قرار گرفته را معرفی کنیم. این گزارش قصد ندارد ترجمه‌ها را از نظر فنی بررسی کند بلکه تنها در میان ترجمه‌های موجود آنهایی که بیش از دیگران مورد توجه بوده است را معرفی و مرور کوتاهی کرده‌ایم.
احتمالاً یکی از ترجمه‌هایی که با فاصله از دیگر ترجمه‌ها جلوتر است ترجمه حجت‌الاسلام محسن قرائتی است. حالا چرا می‌گوییم جلوتر است چون اگر مخاطب برنامه تلویزیونی «درس‌هایی از قرآن» باشید که مشهورترین برنامه قرآنی تلویزیون است-با زبان شیرین و گیرای مفسر قرآن تلویزیون آشنا هستید. زبانی که مایه دوام این برنامه بوده و خب این زبان در ترجمه همراه با تفسیر او نیز به چشم می‌آید و خواننده می‌تواند در کنار ترجمه مروری گذرا یا به تعبیر حجت‌الاسلام قرائتی «قطره چکانی» بر تفسیر او نیز داشته باشد.
حال آن‌که بسیاری با ترجمه‌های تفسیری موافق نیستند، ولی باید یادآوری کرد ترجمه آقای قرائتی در یک صفحه آمده و تفسیر برخی آیات در صفحه مقابل و به همین خاطر ترجمه و تفسیر تداخلی ندارد و شاید این نقد را بتوان بر ترجمه مرحوم الهی قمشه‌ای وارد آورد در حالی که باید دید از نظر اساتید فن چنین نقدی بر ترجمه وارد است یا خیر؟
محمدمهدی فولادوندیکی از مترجمان برجسته متون دینی است که علاوه بر قرآن کریم، نهج‌البلاغه و صحیفه سجادیه در کنار دیگر متون دینی در فهرست آثاری که ترجمه کرده دیده می‌شود. اما ترجمه قرآن کریم او در میان مترجمان مشهور است. بسیاری ترجمه او را ترجمه‌ای متعادل؛ به این معنا که نه دچار فارسی‌گرایی و نه عربی‌گرایی مفرط شده، می‌خوانند و ترجمه‌اش را به زبان فارسی امروزی نزدیک معرفی می‌کنند. همچنین نثر آهنگین یکی از ویژگی‌هایی است که برای ترجمه او در برخی سوره‌های مکی برشمرده‌اند. شیوایی و انطباق با متن اصلی مهم‌ترین نکته‌ای است که درباره ترجمه فولادوند مطرح می‌شود.
ترجمه آیت‌الله ناصر مکارم شیرازی ترجمه‌ای نسبتاً روان است. روان از این حیث که اگر با ترجمه‌های پیش از آن قیاس شود ترجمه او به متن معیار نزدیک است. به این معنا که مخاطب زبان فارسی از آن سر در می‌آورد و مفهوم آیات را دریافت می‌کند. این ترجمه نیز با نظر و تفسیر مترجم همراه است و به عبارتی مترجم با آوردن عباراتی کمکی در راحت‌تر دریافت شدن معنا و مفهوم آیات به خواننده کمک کرده است.
شیخ حسین انصاریان را بیشتر با منبرهای او می‌شناسیم. لحن متفاوت و بیان گیرایش، او را از دیگر خطیبان و سخنرانان مذهبی متمایز می‌کند و به همین دلیل مخاطبان خاصی را پای سخنان او می‌کشاند. حالا شاید برای بسیاری تازه باشد، اگر بگوییم او قرآن کریم را نیز ترجمه کرده و البته ترجمه‌اش در میان ترجمه‌های موجود کم طرفدار ندارد. ترجمه او نیز از دسته ترجمه‌هایی است که نظر و تفسیر مترجم در قلاب در داخل متن آمده و به همین علت باید آن را ترجمه همراه با تفسیر دانست هرچند این قلاب‌ها خیلی نیست و خواننده با ترجمه بیشتر روبه‌روست. ترجمه شیخ حسین انصاریان از آن دست ترجمه‌های روان است که خواننده در هر سطحی می‌تواند با آن ارتباط برقرار کند.
ترجمه خواندنی از قرآن هرچند در نامش نوعی ابهام وجود دارد و این سؤال را ایجاد می‌کند که مگر دیگر ترجمه‌ها نخواندنی است که این ترجمه خواندنی نام گرفته ولی خب هرچه باشد این ترجمه یکی از مشهورترین ترجمه‌ها طی دو سه سال اخیر است. ترجمه‌ای که حجت‌الاسلام علی ملکی با هدف آشنا کردن نوجوانان و جوانان با معارف قرآنی انجام داده، اما در مدت کوتاهی به یکی از پرمخاطب‌ترین ترجمه‌های موجود در میان ترجمان وحی تبدیل شده است. این ترجمه نیز به صورت تفسیری منتشر شده که با هدف رساندن پیام‌های قرآن کریم با عنوان ترجمه پیام‌رسان در دسترس علاقه‌مندان قرار گرفته است. پیوستگی ترجمه شاید مهم‌ترین ویژگی این ترجمه باشد. به این معنا که آیات در این ترجمه ارتباطشان با هم حفظ شده و به صورت عباراتی منفصل ترجمه نشده‌اند و خواننده آنها را در یک کل واحد و منظومه‌ای منسجم می‌خواند و مانند برخی ترجمه‌های موجود جملاتی تک نمی‌بیند که در کل واحدی به نام قرآن قرار گرفته باشند. از این حیث این ترجمه برای مخاطب نوجوان و جوان می‌تواند پرکاربرد و روان باشد و خواندن ترجمه و درک مفاهیم آن را برای خواننده تسهیل کرده است.
بهاءالدین خرمشاهی؛ نویسنده و مترجم و یکی از چهره‌های سرشناس در زمینه قرآن‌پژوهی است. او نیز نام خود را با ترجمه‌ای که از قرآن کریم ارائه کرده در میان مترجمان کلام وحی قرار داده است. خرمشاهی قرآن را با نثری روان، امروزی و در عین حال ادبی ترجمه کرده و از این حیث برای کسانی که در جست‌وجوی متنی غنی هستند شاید بتوان ترجمه او را پیشنهاد کرد. ترجمه‌ای که در اوج سادگی می‌توان با غنای ادبی آن روبه‌رو شد. هرچند بسیاری بر روش ترجمه‌ای خرمشاهی ایراداتی وارد کرده‌اند که علاوه بر تاکید بر این نکته که در صدد نقد ترجمه‌ها نیستیم و این کار اهل فن است اما باید یادآوری کرد که نظرات در ارتباط با یک محصول فرهنگی آن هم ترجمه قرآن کریم بسیار فراوان و البته با پیچیدگی‌هایی نیز همراه است که اظهار نظر درباره آنها کار راحتی نیست. اما به هر صورت در مرور برخی آیات و مفاهیم، ساختار منظوم آیات حفظ شده هرچند در برخی مقاطع دیگر نیز خرمشاهی به این سنت پایدار نمانده و ترجمه‌ای منثور و فاقد بیان منظوم را در ترجمه‌اش از کلام وحی گنجانده است.
*ویژه نامه قفسه / روزنامه جام جم
